Η μοναδική δύναμη των παιχνιδιών
Τα παιχνίδια έχουν μια μοναδική δύναμη που δεν πιστεύω ότι διαθέτει κανένα άλλο μέσο. Σκεφτείτε το εξής: έχει αλλάξει ποτέ το νόημα ενός screenshot για εσάς όσο περισσότερο παίζατε ένα παιχνίδι; Έχετε νιώσει ποτέ να κοιτάτε μια εικόνα στην αρχή και να μην την καταλαβαίνετε, και μετά από πολλές ώρες να την κοιτάτε ξανά και να την κατανοείτε πλήρως;
Σκεφτείτε μια εικόνα από το Balatro, με τους jokers του παιχνιδιού, που τραβούν αμέσως το βλέμμα, γεμάτοι χρώμα και σε παράξενες στάσεις. Τι σημαίνει αυτή η εικόνα για εσάς όταν τη βλέπετε πρώτη φορά; Ίσως σας κινεί το ενδιαφέρον. Υπάρχει μια παράξενη ατμόσφαιρα στο στυλ του παιχνιδιού, και το πόκερ – σας αρέσει το πόκερ. Αλλά τι γίνεται μετά από εκατοντάδες ή και χιλιάδες ώρες – ποιος είμαι εγώ να κρίνω την εμμονή σας με το Balatro – τι σημαίνει τότε; Εκεί που βλέπατε απλώς μια εικόνα, τώρα βλέπετε ένα ολόκληρο παιχνίδι.
Το Blue Prince μου έφερε αυτή τη σκέψη. Το παίζω σχεδόν κάθε μέρα, συχνά μέχρι αργά το βράδυ, εναλλάσσοντας με τον σύντροφό μου το χειριστήριο – αν και στην πραγματικότητα προτιμώ να παρακολουθώ. Μου αρέσει να κρατάω σημειώσεις. Ίσως φταίει η δημοσιογραφική μου φύση. Όπως και να έχει, έχουμε βυθιστεί. Το Blue Prince έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Και όσο προχωρώ, τόσο αλλάζει το παιχνίδι και τόσο περισσότερο εκτιμώ τις λεπτομέρειες που βλέπω μπροστά μου.
Το Blue Prince είναι ένα παιχνίδι όπου χτίζεις το εσωτερικό μιας τεράστιας και μυστηριώδους έπαυλης, δωμάτιο-δωμάτιο, προσπαθώντας κάθε μέρα να φτάσεις όσο πιο κοντά γίνεται στο σχεδόν μυθικό 46ο δωμάτιο. Έχει στοιχεία deck-builder, στοιχεία περιπέτειας και είναι γεμάτο μυστήριο. Η κατανόηση των λεπτομερειών είναι τόσο απλή όσο το να κοιτάς τις κάρτες δωματίων που σου μοιράζονται – τις παίζεις όταν αγγίζεις μια κλειστή πόρτα και πρέπει να αποφασίσεις τι βρίσκεται πίσω της. Στην αρχή, αυτά τα δωμάτια είναι απλά αντικείμενα, μέσα για να πετύχεις τον στόχο σου. Όσο όμως παίζεις, αρχίζουν να αποκτούν ζωή στη σκέψη σου, θυμάσαι πού τα χρησιμοποίησες καλύτερα ή σκέφτεσαι πού θα ήταν πιο χρήσιμα. Είναι σαν να τους δίνεις προσωπικότητα.
Ένα διάδρομος δεν είναι απλώς ένας τρόπος να ενώσεις δωμάτια, αλλά γίνεται στρατηγικά σημαντικός – ένας χαρακτήρας που θέλεις να κρατήσεις στο deck σου. Οι διάδρομοι είναι πάντα ξεκλείδωτοι, οπότε λειτουργούν καλά στα ψηλότερα σημεία του σχεδίου του σπιτιού, όπου οι περισσότερες πόρτες είναι κλειδωμένες. Οι λεπτομέρειες δεν έχουν τόση σημασία εδώ, αλλά είναι ένα παράδειγμα του πώς προσθέτεις νοηματικά βάρη στα πράγματα όσο παίζεις. Και σε αυτή τη σκέψη βρίσκεται η μαγεία των παιχνιδιών.
Αλλά το αντικείμενο, το ίδιο το πράγμα, δεν αλλάζει. Η μεταβλητή είσαι εσύ.
Σκεφτείτε έναν διάσημο πίνακα ή έναν πίνακα που γνωρίζετε καλά. Η τέχνη, έχω καταλήξει, αφορά την πρόκληση αντίδρασης. Είναι προτιμότερο κάποιος να αντιδράσει στο έργο σου και να το προσέξει, παρά να μην νιώσει τίποτα. Αυτό που θέλεις είναι τη σκέψη κάποιου. Θέλεις οι άνθρωποι να σταματήσουν και να σκεφτούν έστω και για λίγο αυτό με το οποίο αλληλεπιδρούν, γιατί εκείνη τη στιγμή το έργο αρχίζει να μένει, να συνδέεται, να ζει.
Η τέχνη αλλάζει. Ο τρόπος που βλέπεις έναν πίνακα, για παράδειγμα, αλλάζει ανάλογα με το πόσα ξέρεις για την τέχνη ή το συγκεκριμένο έργο, ή ακόμα και με το πού βρίσκεσαι στη ζωή ή πώς ξύπνησες εκείνο το πρωί. Αν αρχίσεις να εμβαθύνεις στην ιστορία και το νόημά της, τα στοιχεία που εκτιμάς θα αλλάξουν.
Το ίδιο συμβαίνει και με ένα βιβλίο: αν το διαβάσεις ξανά και το μελετήσεις, η σχέση σου μαζί του θα αλλάξει. Αν μάθεις να παίζεις ένα κομμάτι ορχηστρικής μουσικής – ή να παίξεις έναν ρόλο σε μια θεατρική παράσταση – ο τρόπος που σκέφτεσαι για εκείνη τη μουσική ή το έργο θα αλλάξει επίσης. Θα σημαίνουν περισσότερα για εσένα και θα ανακαλύψεις νέες πτυχές να εκτιμήσεις. Αλλά το αντικείμενο, το ίδιο το πράγμα, δεν αλλάζει. Η μεταβλητή είσαι εσύ.
Τι κάνει τα παιχνίδια ξεχωριστά
Τι κάνει τα παιχνίδια μοναδικά σε αυτό το θέμα; Μερικά πράγματα. Στα παιχνίδια, η σκέψη είναι απαραίτητη. Σε ένα παιχνίδι όπως το Blue Prince, πρέπει να σκεφτείς για να προχωρήσεις, άρα πρέπει να επενδύσεις. Δεν μπορείς, όπως σε μια γκαλερί, να περάσεις απλώς και να δεις επιφανειακά αυτό που βλέπεις – ή να παρακολουθήσεις μια παράσταση μόνο επειδή παίζει κάποιος γνωστός, ή να ακούσεις ένα μουσικό κομμάτι απλώς επειδή σου αρέσει ο ήχος του. Η επιφανειακή αλληλεπίδραση είναι εντάξει, αλλά σε ένα παιχνίδι δεν σε οδηγεί πουθενά. Εκεί, η νοητική επένδυση δεν είναι προαιρετική.
Αυτό είναι το μυστικό των παιχνιδιών. Ξέρουν ότι έχουν την προσοχή και τη σκέψη σου, οπότε σταδιακά μπορούν να σου ζητήσουν περισσότερα. Μπορούν να αυξήσουν τη δυσκολία των γρίφων ή των προκλήσεων – που στην ουσία είναι κι αυτά γρίφοι, άλλωστε μια μάχη με boss δεν είναι παρά ένας γρίφος σε γρήγορο ρυθμό; Μπορούν ακόμα και να κρύψουν την αληθινή τους μορφή για να την αποκαλύψουν αργότερα, επειδή ξέρουν ότι είσαι εκεί.
Αυτό που βλέπεις και ξέρεις για το Blue Prince στην αρχή είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που ξέρεις μετά από 30 ή 100 ώρες. Το ίδιο ισχύει και για ένα screenshot του Blue Prince μετά από 30 ή 100 ώρες. Είναι σαν ένα οπτικό παζλ που δεν βασίζεται στο να ευθυγραμμίσεις τα μάτια σου, αλλά στον χρόνο που έχεις επενδύσει και ίσως στην εξυπνάδα σου. Υπάρχει μια αίσθηση ότι ανήκεις σε μια κλειστή λέσχη όταν φτάνεις σε αυτό το επίπεδο κατανόησης, σαν να είσαι μέλος μιας ελίτ που πραγματικά «ξέρει» τι βλέπει. Και όσο πιο δύσκολο ήταν να φτάσεις εκεί, τόσο πιο έντονη γίνεται αυτή η αίσθηση.
Δεν χρειάζεται να είναι παιχνίδι γρίφων. Μπορώ να κοιτάξω ένα screenshot από το Overwatch, από τις πρώτες μέρες που ήμουν ενεργός, και να δω όχι μόνο εντυπωσιακή δράση αλλά και το οπτικό παζλ μπροστά μου. Ποιος είναι ζωντανός; Πού στέκονται όλοι; Σε ποιο σημείο του χάρτη βρισκόμαστε; Πόσο μακριά είναι ο στόχος; Πρέπει εγώ, ή αυτός που βλέπω στο screenshot, να επιτεθώ, να αμυνθώ ή να φύγω; Όλα αυτά τα καταλαβαίνω με μια ματιά. Εκατοντάδες ώρες γνώσης εμφανίζονται αμέσως. Αυτό κάνουν τα παιχνίδια.
Βοηθάει ότι τα παιχνίδια είναι κυρίως οπτικά. Έτσι, όταν βλέπουμε μια εικόνα από κάποιο – ακόμα και μία μόνη της – μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε σαν να παίζουμε ξανά. Τα φέρνει όλα πίσω στη μνήμη. Είναι σαν να ανοίγει ξαφνικά ένα κουτί εμπειριών παιχνιδιού στο μυαλό μας.
Η φύση του παιχνιδιού παίζει επίσης ρόλο. Τα παιχνίδια είναι από τη φύση τους διαδραστικά: κάνεις κάτι και παίρνεις μια αντίδραση. Είσοδος, έξοδος. Και η έξοδος οδηγεί πού; Αυτό κάνει τα παιχνίδια συνδετικά. Πρέπει να συνδεθούν μαζί μας για να παιχτούν. Η σύνδεση είναι τι; Θεμελιώδης.
Το νιώθω κάθε φορά που γράφω για ένα παιχνίδι και βάζω μια εικόνα που τράβηξα στο άρθρο. Το κάνω για να σας δώσω μια ιδέα για το παιχνίδι που έπαιξα. Ξέρω όμως ότι όταν βάζω την εικόνα, για εσάς θα σημαίνει απλώς «φαίνεται ωραίο» ή «είναι ενδιαφέρον» ή «υπάρχει στο Game Pass;». Εγώ όμως βλέπω περισσότερα. Βλέπω την εμπειρία που μόλις είχα. Βλέπω τους χαρακτήρες για τους οποίους ένιωσα κάτι και τις διαδρομές τους, βλέπω τους γρίφους που έπρεπε να λύσω, τις δύσκολες καταστάσεις από τις οποίες έπρεπε να βγω. Βλέπω και νιώθω. Και πάντα αναρωτιέμαι, όταν τοποθετώ αυτές τις εικόνες, πόσος καιρός θα περάσει μέχρι να κάνετε το ίδιο.