Τα 100 Καλύτερα Φιλμ του 21ου Αιώνα: Η Επιλογή του Bong Joon Ho
Πρόσφατα, η The New York Times δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας ψηφοφορίας για τις 100 καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα μέχρι σήμερα, με το Parasite του Bong Joon Ho να κατακτά την πρώτη θέση. Το ίδιο συνέβη και στη μετέπειτα ψηφοφορία των αναγνωστών της εφημερίδας. Ο Bong Joon Ho συμμετείχε επίσης στην ψηφοφορία και η εφημερίδα δημοσίευσε τη δική του λίστα, μαζί με άλλες. Ανάμεσα στις δέκα επιλογές του, συμπεριέλαβε το War of the Worlds του Steven Spielberg με τον Tom Cruise από το 2005, το οποίο θεωρεί ως την καλύτερη ταινία του Spielberg των τελευταίων 25 ετών. Είναι μια τολμηρή επιλογή, αλλά ίσως να έχει δίκιο. Σε κάθε περίπτωση, το War of the Worlds αξίζει να συζητείται δίπλα σε κλασικά όπως το Jaws και το Jurassic Park.
Η ταινία του Spielberg που τελικά μπήκε στη λίστα με τα 100 καλύτερα ήταν το Minority Report, επίσης με τον Tom Cruise, στη θέση 94. Το War of the Worlds, που πρόσφατα έκλεισε 20 χρόνια, είχε μεγαλύτερη απήχηση αλλά δίχασε το κοινό το 2005, αν και επισκιάστηκε από τις εμφανίσεις του Cruise σε talk shows και τη δημόσια στήριξή του στη Σαϊεντολογία. Μάλιστα, ήταν η τελευταία μεγάλη εμπορική επιτυχία του Cruise μέχρι να αναζωογονήσει το ενδιαφέρον για το Mission: Impossible έξι χρόνια αργότερα.
Ο παράγοντας Cruise είναι ένας λόγος που το War of the Worlds ίσως φαίνεται απρόσμενη επιλογή για αγαπημένη ταινία του Bong από τον Spielberg. Ο Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης προτιμά σκοτεινές ταινίες είδους και έχει δημιουργήσει τη δική του ιστορία με οικογένεια που συναντά ένα φανταστικό πλάσμα: το The Host, που κυκλοφόρησε έναν χρόνο μετά το War of the Worlds. Όμως, η ατμόσφαιρα εκείνης της ταινίας διαφέρει πολύ από του Spielberg, καθώς κινείται προς την κωμωδία και τη σάτιρα, πλαισιώνοντας το δραματικό της στοιχείο.
Επιπλέον, όπως και το Parasite, χρησιμοποιεί μια οικογένεια για να παρουσιάσει διαφορετικές οπτικές. Το War of the Worlds του Spielberg, αντίθετα, είναι ταυτόχρονα τεράστιο και πολύ προσωπικό. Πρόκειται για μια από τις πιο εστιασμένες σε χαρακτήρες ταινίες καταστροφής, αφηγούμενη την εξόντωση της ανθρωπότητας από εξωγήινους, αλλά εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά στην οπτική του Ray (Tom Cruise), ενός διαζευγμένου λιμενεργάτη από το Νιου Τζέρσεϊ, και της 10χρονης κόρης του Rachel (Dakota Fanning). Ο έφηβος γιος του Ray, Robbie (Justin Chatwin), εμφανίζεται κυρίως για να απομακρύνεται από τον πατέρα του όποτε μπορεί.
Η τριάδα των χαρακτήρων που προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που έχει καταστραφεί από εξωγήινους θυμίζει αμυδρά τους τρεις άντρες που βγαίνουν στη θάλασσα στο Jaws, ενώ τα αδέρφια φέρνουν στο νου τα παιδιά του Jurassic Park. Το War of the Worlds μοιάζει να είναι το τρίτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας με πλάσματα, που πλησιάζει περισσότερο στον τρόμο του Spielberg. Ωστόσο, η προσέγγισή του στο είδος είναι πιο παράξενη από τις άλλες δύο, καθώς αξιοποιεί το πλαίσιο των ταινιών καταστροφής που ήταν δημοφιλείς τις δεκαετίες του Jaws και του Jurassic Park.
Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι ταινίες καταστροφής της δεκαετίας του ’90 δεν εξαφανίστηκαν, αλλά άρχισαν να παρουσιάζουν την καταστροφή με πιο φανταστικό τρόπο. Κάποιοι σκηνοθέτες, όπως ο Zack Snyder με το Man of Steel, επέλεξαν μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, ενώ ταινίες του Roland Emmerich όπως το The Day After Tomorrow και το 2012 έμοιαζαν περισσότερο με προσομοιώσεις ή αποκαλυπτικά screensavers, παρά με αναφορές στην 11η Σεπτεμβρίου.
Το War of the Worlds του Spielberg περιλαμβάνει πολλές εντυπωσιακές εικόνες επιστημονικής φαντασίας: Στοιχεία από το πρωτότυπο μυθιστόρημα του H.G. Wells, όπως τα τρίποδα των εξωγήινων, παρουσιάζονται πιστά, και όταν τα σκάφη αρχίζουν να λιπαίνουν τη βλάστηση με ανθρώπινα υπολείμματα, τα πλάνα θυμίζουν έντονα μελοδράματα της δεκαετίας του ’50.
Πέρα όμως από το δέος που προκαλούν αυτές οι σκηνές, οι αναφορές στην 11η Σεπτεμβρίου είναι ξεκάθαρες και πιο σκοτεινές από την επιφανειακή καταστροφή των superhero ταινιών: Μετά την πρώτη επίθεση, ο Ray συνειδητοποιεί ότι είναι καλυμμένος με τη σκόνη από ανθρώπινα απομεινάρια. Αργότερα, η τρομοκρατημένη Rachel το λέει ξεκάθαρα· καθώς φεύγουν με κλεμμένο αυτοκίνητο, ρωτάει πανικόβλητη: «Είναι οι τρομοκράτες;»
Αυτή η αμεσότητα είναι τόσο ζωντανή όσο και οι διάλογοι των παιδιών στο E.T. Πριν ο Spielberg γυρίσει το πιο προσωπικό Munich, έφερε το χάος και τον φόβο της τρομοκρατίας σε καλοκαιρινές ταινίες που υποτίθεται ότι προσέφεραν διαφυγή. Η ικανότητά του να μεταφέρει το κοινό μέσα στη δράση με μακροσκελή, ρευστά πλάνα αποκτά μια τρομακτική αμεσότητα.
Παρόλο που τα δύο Jurassic Park είναι γεμάτα αγωνία (και το The Lost World είναι ιδιαίτερα βίαιο), το War of the Worlds ίσως είναι η πιο παραδοσιακά τρομακτική ταινία είδους του Spielberg. (Οι απεικονίσεις πολεμικών θηριωδιών σε ταινίες όπως το Schindler’s List και το Saving Private Ryan ανήκουν σε άλλη κατηγορία.) Δεν είναι μόνο το μέγεθος της καταστροφής, αλλά και η αδιαφορία της· οι εξωγήινοι δεν καταστρέφουν συμβολικά μνημεία, αλλά πυροβολούν αδιακρίτως πλήθη και κτίρια, και τελικά συλλέγουν ανθρώπινο αίμα.
Από εμπορικής άποψης, είχε νόημα να κυκλοφορήσει το War of the Worlds κοντά στην Ημέρα Ανεξαρτησίας. Ωστόσο, στην ίδια την ταινία, όπου οι ηρωικές πράξεις κατά των εξωγήινων είναι κυρίως τυχαίες ή εκτός οθόνης, και ο Tom Cruise υποδύεται έναν πατέρα που επιβιώνει κυρίως από τύχη, μοιάζει με μια σάτιρα του ID4, τόσο αιχμηρή όσο το Mars Attacks! του Tim Burton. (Υπάρχει μάλιστα μια πιο σκληρή εκδοχή της σκηνής με τις αγελάδες στις φλόγες, όταν ένα τρένο Amtrak περνάει μπροστά από πρόσφυγες τυλιγμένο στις φλόγες.)
Οι φανταστικές πινελιές δεν είναι τα μόνα τρομακτικά στοιχεία. Βλέποντας ξανά το πλήθος να προσπαθεί να κλέψει το αυτοκίνητο του Ray, θέτοντας σε κίνδυνο τη Rachel, σκέφτηκα ταυτόχρονα: 1) Αυτή η συμπεριφορά φαίνεται παράλογη, και 2) είναι ακριβώς αυτό που θα συνέβαινε στην πραγματικότητα. Το War of the Worlds είναι τόσο συναισθηματικά ρεαλιστικό που δεν προκαλεί έκπληξη που ο Spielberg δεν βρίσκει το τέλειο φινάλε, πέρα από μια θεματικά ταιριαστή αλλά κάπως ασαφή επιστροφή στη βασική πλοκή του μυθιστορήματος του Wells. (Τουλάχιστον όσον αφορά την τύχη των εξωγήινων.) Είναι μια άρτια ταινία που δεν προσφέρει τις ίδιες διαβεβαιώσεις με άλλες επιστημονικής φαντασίας του Spielberg· τα μαθήματα του Ray για τη γονεϊκότητα συνοδεύονται από μια σκληρή εμπειρία των κινδύνων της.
Τι βλέπει λοιπόν ο Bong σε αυτή την ταινία του Spielberg; Πολλές από τις ταινίες του αντιστρέφουν την πορεία του War of the Worlds, ξεκινώντας με μια πιο «διασκεδαστική» διαδρομή πριν καταλήξουν σε τραγικό τέλος, συχνά με μια νότα ελπίδας. Ταυτόχρονα, ο Bong συνδυάζει είδη με τρόπους που επηρεάζονται από την πραγματικότητα. Με τον ίδιο τρόπο, το War of the Worlds παραμορφώνει τα είδη, απεικονίζοντας το άγχος της μετα-11ης Σεπτεμβρίου εποχής, αποδομώντας τα blockbuster καταστροφής, την επιστημονική φαντασία των ’50s και τον τρόμο, ακόμα και στον τρόπο που χειρίζεται τις ανθρώπινες σχέσεις. Τίποτα δεν είναι προβλέψιμο στο War of the Worlds. Η ταινία ξεδιπλώνεται με την τρομακτική διαύγεια ενός εφιάλτη.
[ Πηγή: Polygon ]