Star Trek 5: Η Τελευταία Σύνορο και η Ιδεολογική Διαμάχη
Το Star Trek 5: Η Τελευταία Σύνορο είχε σκοπό να εξερευνήσει περιοχές που καμία άλλη επιστημονικής φαντασίας σειρά δεν είχε αγγίξει. Αντίθετα, κατέληξε… κάπου που δεν προοριζόταν. Πίσω από τις σκηνές αυτής της αμφιλεγόμενης ταινίας υπήρχε μια ιδεολογική διαμάχη μεταξύ του δημιουργού του Star Trek, Gene Roddenberry, και του σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή του Trek 5, William Shatner, σχετικά με την κατεύθυνση της πλοκής της ταινίας.
Μέχρι το 1987, το σύμπαν του Star Trek ήταν μεγαλύτερο από ποτέ. Η επόμενη γενιά ετοιμαζόταν να λανσαριστεί, και το αρχικό καστ εξακολουθούσε να προσελκύει θεατές στις αίθουσες. Ο William Shatner, πάντα φιλόδοξος ως Captain Kirk, είχε διαπραγματευτεί μια συμφωνία που του έδινε το δικαίωμα να σκηνοθετήσει την πέμπτη ταινία του Star Trek. Ωστόσο, η δημιουργική του οπτική—που περιλάμβανε θρησκευτικά θέματα, μια θεϊκή οντότητα και το πλήρωμα να παρασύρεται από έναν διαστημικό προφήτη—προκάλεσε έντονη αντίδραση στον Roddenberry, τον άνθρωπο που είχε ξεκινήσει το USS Enterprise σε ένα σαφώς κοσμικό μέλλον.
Ο Roddenberry Είχε Μια Μεταθρησκευτική Οπτική Για Το Star Trek
Ο Roddenberry δεν ήταν απλώς ο δημιουργός του Star Trek—ήταν και ο φιλόσοφός του. Φανταζόταν ένα μέλλον διαμορφωμένο από επιστημονική περιέργεια, λογική και πρόοδο. Η Ομοσπονδία είναι μια πολιτική συμμαχία, αλλά ταυτόχρονα και μια δήλωση μιας μεταθρησκευτικής, φωτισμένης κοινωνίας. Πίστευε ότι η ανθρωπότητα, έχοντας επιβιώσει από αιώνες διαίρεσης και δογματισμού, θα ξεπερνούσε κάποια μέρα την εξάρτησή της από τη θρησκεία.
Αυτή η προοπτική ήταν ενσωματωμένη στο DNA του Star Trek. Στο επεισόδιο TOS “Who Mourns for Adonais?”, το πλήρωμα συναντά μια οντότητα που ισχυρίζεται ότι είναι ο ελληνικός θεός Απόλλωνας και την απορρίπτει γρήγορα ως μια ισχυρή αλλά τελικά ελαττωματική εξωγήινη. Στο “The Apple,” μια πρωτόγονη κουλτούρα λατρεύει μια μηχανή που ονομάζεται Vaal, μέχρι που ο Kirk την απενεργοποιεί και ενθαρρύνει τους ανθρώπους να σκεφτούν μόνοι τους.
Η αποστροφή του Roddenberry για τη θρησκεία ξεπερνούσε την αλληγορία. Ήταν ανοιχτός για τον αθεϊσμό του και συχνά αντέτεινε αυτό που θεωρούσε εξύμνηση του πνευματισμού στα μέσα ενημέρωσης. Έτσι, όταν ο Shatner πρότεινε μια ιστορία για το Star Trek 5 που επικεντρωνόταν στο πλήρωμα να παρασύρεται από μια θρησκευτική φιγούρα και να αναζητά κυριολεκτικά τον Θεό, φάνηκε στον Roddenberry ως προδοσία των βασικών αξιών του Star Trek. Έτσι, με ένα σημείωμα προς τον μακροχρόνιο συνεργάτη του, ο Roddenberry ξεκίνησε μια από τις πιο άβολες και σημαντικές εσωτερικές διαμάχες στην ιστορία του Star Trek.
Ο Roddenberry Έγραψε Ένα Σημείωμα Που Αμφισβήτησε Το Star Trek 5 Του Shatner
Το σημείωμα του Roddenberry, ημερομηνίας 3 Ιουνίου 1987, και πρόσφατα ανακαλυφθέν από το The Mission Log Podcast, είναι ήρεμο στην επιφάνεια αλλά γεμάτο από ήσυχη οργή. Απευθυνόμενο απευθείας στον Shatner, το γράμμα περιγράφει την έντονη αντίθεση του Roddenberry στην έννοια της ταινίας και, πιο σημαντικά, τον τρόπο που προχώρησε χωρίς τη συμμετοχή του. Παρά την ευγενική γλώσσα, η υποκείμενη ένταση είναι αισθητή.
“Bill, όπως γνωρίζεις, εξέφρασα στον Harve Bennett κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος την περασμένη Δευτέρα την βαθιά απογοήτευσή μου για την προτεινόμενη ιστορία της ταινίας START TREK V. Απλά δεν μπορώ να υποστηρίξω μια ιστορία που έχει το έξυπνο και διορατικό πλήρωμά μας, μαγεμένο από τον θρησκευτικό απατεώνα του 23ου αιώνα.”
Ο Roddenberry ένιωσε ότι τον είχαν πιάσει απροετοίμαστο. Όχι μόνο η προτεινόμενη ιστορία αγκάλιαζε θρησκευτικά θέματα, αλλά ο σεναριογράφος David Loughery είχε ήδη αρχίσει να εργάζεται σε ένα προσχέδιο—ένα γεγονός που ο Roddenberry έμαθε μόνο από δεύτερο χέρι, από κάποιον στο προσωπικό του. Για αυτόν, δεν ήταν απλώς μια διαφωνία πλοκής; ήταν μια σαφής παραβίαση της βαθύτερης κατανόησης που πίστευε ότι είχε με τον Shatner.
“Νόμιζα από τη συζήτησή μας ότι θα ξανασκεφτόσουν τη χρήση της θρησκείας και του Θεού ως θέμα, ιδιαίτερα με όσα συμβαίνουν στις δημόσιες στάσεις σε αυτόν τον τομέα. Νόμιζα επίσης ότι είχαμε μια σαφή κατανόηση, άντρα με άντρα, ότι θα με συμβουλευόσουν πριν οποιαδήποτε ιστορία πάει σε σενάριο.”
Εξέφρασε απογοήτευση όχι μόνο με τη δημιουργική κατεύθυνση αλλά και με αυτό που θεωρούσε έλλειψη διαφάνειας. Ο Roddenberry πίστευε ότι είχε κερδίσει το δικαίωμα να συμβουλεύεται, όχι απλώς ως τυπικό, αλλά ως φύλακας της θεματικής ακεραιότητας της σειράς. Το σημείωμα δεν εκρήγνυται σε οργή; αντίθετα, σιγοβράζει, χτίζοντας μια ήσυχη υπόθεση για το γιατί θα έπρεπε να είναι παρών από την αρχή. Και ίσως, δεδομένου του πώς εξελίχθηκε η ταινία, θα έπρεπε.
Η Οπτική Του Shatner Για Το Τελευταίο Σύνορο
Η οπτική του Shatner για το Star Trek 5 ξεκίνησε με μια μεγάλη, προκλητική ιδέα: τι θα γινόταν αν κάποιος κατέλαβε το Enterprise απευθυνόμενος όχι στη λογική ή την εξουσία, αλλά στην πίστη; Η αρχική του σύλληψη ήταν ακόμη πιο έντονα θρησκευτική από την τελική ταινία. Ο μυστηριώδης Sybok θα οδηγούσε το πλήρωμα σε ένα ταξίδι τύπου λατρείας για να βρουν τον Θεό, όχι απλώς έναν ισχυρό εξωγήινο που προσποιείται ότι είναι θεϊκός.
Στην αρχική πρόταση του Shatner, η οντότητα στο τέλος του γαλαξία δεν ήταν απλώς ένας κακός απατεώνας—ήταν ο Θεός. Ο Kirk θα αμφισβητούσε αυτή την οντότητα, όχι επειδή ήταν ψευδής, αλλά επειδή απαιτούσε τυφλή υπακοή. Οι εκτελεστές του στούντιο και οι συμπαραγωγοί, ανήσυχοι για το ενδεχόμενο να αποξενώσουν θρησκευτικά κοινά, αντέτειναν σθεναρά. Ως αποτέλεσμα, ο Shatner αναγκάστηκε να συμβιβαστεί.
Αυτό που παρέμεινε στην τελική ταινία ήταν μια αδύναμη εκδοχή αυτής της ιδέας. Ο Sybok (Laurence Luckinbill) μετατράπηκε σε ετεροθαλή αδελφό του Spock, και οι δυνάμεις του ερμηνεύτηκαν ως συναισθηματική θεραπεία παρά θρησκευτική χειραγώγηση. Η οντότητα στο τέλος της αναζήτησης αποκαλύφθηκε ότι ήταν ένας ισχυρός εξωγήινος που προσποιούνταν ότι ήταν Θεός, πιο κοντά στο μοντέλο του Roddenberry, αλλά ακόμα περιτυλιγμένος στην εικονογραφία θρησκευτικής επιφοίτησης που ο Roddenberry πιθανότατα θα είχε αποφύγει.
Ο Shatner κέρδισε τη μάχη να αφηγηθεί μια ιστορία για την πίστη και την πεποίθηση. Αλλά έχασε τον πόλεμο για να την κάνει πραγματικά υπερβατική. Οι εντολές του στούντιο, οι περικοπές προϋπολογισμού και η εσωτερική αντίσταση μείωσαν την ιστορία σε κάτι λιγότερο τολμηρό και πολύ πιο συγκεχυμένο.
Star Trek 5 — Τι Πήγε Στραβά;
Όταν το Star Trek 5 έκανε πρεμιέρα το 1989, η αντίδραση ήταν άμεση και κυρίως αρνητική. Οι κριτικοί κατέκριναν την ταινία για την ασυνεπή της τόνο, την αργή ροή και τα κακά εφέ. Η πλοκή—στην οποία το Enterprise καταλαμβάνεται από τον Sybok, ο οποίος οδηγεί το πλήρωμα πέρα από το Μεγάλο Φράγμα για να βρουν τον Θεό—υπερέβαινε την αξιοπιστία ακόμη και στα συνήθως ευέλικτα όρια του Star Trek. Οι παλιοί θαυμαστές δεν μπορούσαν να συμφιλιώσουν την ξαφνική ευπιστία του πληρώματος με τις δεκαετίες λογικών αποφάσεων. Δεν φαινόταν λογικό ότι η ομάδα των έμπειρων εξερευνητών θα παρασύρονταν τόσο εύκολα. Για πολλούς Trekkies, το τελικό αποτέλεσμα φάνηκε περισσότερο σαν μια αδύναμη απομίμηση του Dune παρά μια αληθινή είσοδος στο Trek.
Ακόμη χειρότερα, η ταινία υπέφερε από πραγματικούς περιορισμούς. Ο Shatner είχε αρχικά σχεδιάσει έναν πιο θεαματικό κλιμακωτό, συμπεριλαμβανομένων τεράτων από βράχους και εντυπωσιακών κοσμικών οπτικών. Αλλά οι περικοπές προϋπολογισμού τον ανάγκασαν να περιορίσει, και η κατάληξη κατέληξε να είναι απογοητευτική—μια παράσταση μπλε φωτός και μια αιωρούμενη μορφή στον ουρανό.
Στα ταμεία, το Star Trek 5 άνοιξε στην πρώτη θέση αλλά γρήγορα υποχώρησε, αποφέροντας σημαντικά λιγότερα από τους προκατόχους του. Κριτικοί όπως ο Roger Ebert το χαρακτήρισαν “χάος,” και ακόμη και οι θαυμαστές, που συνήθως είναι πιστοί, εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους. Παραμένει η πιο χαμηλά βαθμολογημένη από τις ταινίες με το αρχικό καστ στις περισσότερες πλατφόρμες κριτικών.
Ακόμη και ο Shatner παραδέχτηκε αργότερα ότι το τελικό προϊόν δεν ανταγωνίστηκε την οπτική του, εν μέρει λόγω περιορισμών προϋπολογισμού και παρεμβάσεων του στούντιο. Αλλά μέχρι τότε, οι ανησυχίες του Roddenberry είχαν ήδη εκδηλωθεί στην μεγάλη οθόνη.
Η Περιθωριοποιημένη Επιρροή Του Gene Roddenberry Στη Σειρά Star Trek
Μέχρι την έναρξη παραγωγής του The Final Frontier, ο ρόλος του Roddenberry στη σειρά ταινιών είχε ήδη περιοριστεί σε αυτόν του “Δημιουργικού Συμβούλου,” που, στους όρους του Χόλιγουντ, σημαίνει απλώς “Θα σας ενημερώσουμε αν σας χρειαστούμε.”
Ο Roddenberry πολεμούσε μια χαμένη μάχη. Το στούντιο είχε ήδη συμφωνήσει με τη συμφωνία του Shatner. Ο παραγωγός Harve Bennett, που είχε βοηθήσει στην αναζωογόνηση της σειράς με το The Wrath of Khan, ήταν στο πλευρό του. Η Paramount Pictures ήθελε μια μεγάλη, τολμηρή ταινία Star Trek για να ακολουθήσει την επιτυχία του Star Trek 4: Η Επιστροφή Στο Σπίτι. Έτσι, ο Shatner κατάφερε να κάνει την ταινία που ήθελε. Ο Roddenberry έμεινε με μια υποσημείωση.
Η Τελευταία Λέξη Του Roddenberry Και Η Φιλοσοφία Του Star Trek
Αν και το Star Trek 5 θεωρείται γενικά η πιο αδύναμη από τις αρχικές ταινίες, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στη σειρά. Είναι τολμηρό, παράξενο και αναμφισβήτητα γεμάτο συναίσθημα. Ωστόσο, αντιπροσωπεύει επίσης μια στιγμή που το Star Trek έχασε θεμελιωδώς τον δρόμο του, και όταν ο Gene Roddenberry ήξερε καλύτερα.
Το σημείωμα δεν αφορούσε μόνο μια ιστορία. Αφορούσε την ψυχή της πολύτιμης δημιουργίας του Gene. Ο Roddenberry πίστευε ότι το Star Trek δεν ήταν χώρος για να ρωτήσουμε “Υπάρχει Θεός;” αλλά μάλλον “Τι μπορεί να επιτύχει η ανθρωπότητα όταν σταματήσει να ρωτάει αυτό;”
“Μπορούμε να μιλήσουμε;” Ο Roddenberry έκλεισε το σημείωμά του με μια φράση που τώρα διαβάζεται ως μια ελιά και μια τελευταία, απεγνωσμένη προσπάθεια να κερδίσει τον Shatner με το μέρος του.
Αναδρομικά, η αντίσταση του Gene Roddenberry στο Star Trek 5 φαίνεται λιγότερο σαν πείσμα και περισσότερο σαν το πάθος ενός ανθρώπου που είναι αποφασισμένος να προστατεύσει τις ιδέες του, ακόμη και όταν αυτές οι ιδέες δεν λειτουργούσαν πάντα στην οθόνη. Η οπτική του Roddenberry για ένα μεταθρησκευτικό, υπερ-λογικό μέλλον έδωσε στο Star Trek τη ραχοκοκαλιά του, αλλά οι πολλές αυστηρές κανόνες του έκαναν μερικές φορές τις ιστορίες να φαίνονται υπερβολικά αποστειρωμένες. Αντίθετα, όταν η σειρά απομακρυνόταν πολύ από την πρόθεσή του—όπως συνέβη στο The Final Frontier—κινδύνευε να χάσει την ψυχή της. Όπως είπε κάποτε ένας θαυμαστής, το Star Trek είναι συχνά καλύτερο όταν είναι η βασική οπτική του Gene φιλτραρισμένη μέσα από κάποιον άλλο. Ίσως η αλήθεια είναι ότι οι ιδέες του Roddenberry δεν ήταν ούτε απόλυτα ιερές ούτε εντελώς ελαττωματικές. Όπως το καλύτερο του Star Trek, η απάντηση βρίσκεται στην ισορροπία.
[ Πηγή: GameRant ]
